Ne kalabalık bir yol, sarı taksiler, sarı olmayan arabalar. Git dersin, sadece senin için gider. Dizim ağrımazken özenmem bu züppelere. Ama bu otobüse yetişirsem körüğünde kurban keserim. Camdan görünen sarı hırkalı kadının alnına da bir parmak kan çalarım. Takunyalı köleler, kürek çeken esirler, kırbaç yiyen atlar… Sen beni it, ben onu, hep beraber doluşalım. Mavi borulardan sarkalım. Kolay gelsin kaptan, cevap yok. Aynayı kapatmayalım. Kavimler göçü, haçlı seferleri, mevsimlik işçiler, botlarda mülteciler… Siz oturanlar, ekrandan akan dünya sizin. Biz ayaktakiler, radyolara talimiz. Şimdi kıçımı bir yere yaslasam bile, durun, birisi kalktı. Tüm koltukları kırınca, eşitleneceğiz.
Kalabalık Otobüste Temas
Dii ruu. Otobüse kartımla giriş yaparken itiyorlar, sırt çantalı gence arkadan sarılıyorum. Beş gün önce Samsun’da bir koşuda, ihtiyar rakibimi yakalayayım diye yüklenince dizimi sakatladım. Merdivenleri çıkarken ve yokuş inerken ağlıyorum, düz yolda yürürken derin nefesler veriyorum, toplu taşımada insanlara sarılıyorum. Hüzün, macera ve aşk dolu günler geçiyor.
“Kardeşim önüne baksana.” dedi.
“Arkadan itiyorlar.” dedim.
Bu otobüsü seçmeme sebep olan gazeteli, gözlüklü ve sarı hırkalı yaşlı kadını orta kapının arkasında koltukta buluyorum. Yanına gitmeye çalışmıyor gibi etrafıma bakarak fotoğraflar, okey taşları, radyo istasyonlarıyla dolu koridoru aşıyorum. Önündeki mavi demiri tutmak için uzanırken elim az önceki çantalı gencin beyaz kulaklığına takılıyor. Önce sarıldık, sonra konuştuk, şimdi yanlışlıkla tasmasından tutup kafasını demire vurdum.
“Kardeşim öldürecen mi bizi?” dedi.
“Dizim ağrıyor.” dedim.
Fırlayan kulaklık, müziği özgürleştirdi. Bir dere ve yayladan bahseden türküsü yaşlı kadının ilgisini çekti. Ablasının bu türküyü çok sevdiğini söyledi, çocukla biraz memleketleri üzerine söyleştiler. Diğer yolcular homurdanınca kulaklıkları paylaşarak sözleri mırıldanmaya başladılar. Keşke o şarkıyı ben dinleseymişim, not ettim. Belli başlı türküleri öğrenmeliyim.
Selim’in Tutkusu
Rahmetli Selim Abi’ye, balık meraklısı dostları ince davranışlarından dolayı Misina Selim derlerdi. Balık tutmayı hiç sevmedi. Fakat bir süredir misina tutmaya teşneydi. Ömrü boyunca evlilik yüzüğünü bile takmamış, insanların takılarına dikkat kesilmemiş olsa da, bir haftadır rüyalarını süsleyen kolyeyi dizebilmek için uğraşıyordu.
Doktor raporuyla sendikadaki görevinden beş gün izin aldı. Gündüzleri yerel antika ve sosyete pazarlarını gezdi, üreticiyle bizzat görüştü. Pazardakiler tezgahları toplarken, yardım etti, malzemeyi bedavaya getirdi. Güneş batınca, kızının masa lambasını balkona taşıyıp adını o gün öğrendiği taşları yirmi metrelik misinasına dizerek kolyeler yaptı.
Mahalle eşrafı bu hevesiyle dalga geçtiğinden, yumruk yumruğa kavgaya bile tutuştu. On beş yıllık komşusu Cemil’in kaşını yardı ama şimdi sorsanız hatırlamaz, aklı taşlarda. Yanlış bağladığı, gözüne hoş görünmeyen her otantik taşta büyük bir hınçla misinayı kesip atıyor, masayı dağıtıyor, dizmeye sil baştan başlıyordu. Hayali, kursun son haftasına elinde başyapıtıyla gidebilmekti.
Son gecenin sabahında, ezan kulaklarında, kehribar, dişbudak beyazı ve antrasit grisini peşi sıra koydu. Kolyeden çok çember şeklinde bir sigaraya benziyordu. Misinasından dişiyle bir nefes çekip ağır ağır sıraladı. Çirkin şekle bakarak kahkahayı patlattı, aradığını bulmuştu.
Kahverengi takımını giydi, malzemelerini poşetlere, kolyesiniyse bel çantasına dikkatlice yerleştirdi, kursun yolunu tuttu. Plastik tezgahını bu kolyeye göre dekore edebilmek için erkenden çıkmıştı…
O sırada Cemil’in gece boyunca rakı şişesini boşaltıp, balık kovasını dolduramadan eve döndüğünü, dalaştıkları durağın önünde rastlaşacaklarını bilseydi, yine de erken çıkar mıydı? Bence çıkardı, çünkü aklı sadece taşlardaydı.
—o—
Türkçe öğretmeni zorlukla okuduğu el yazısından kafasını kaldırıp kravatını dişleyen öğrencisine baktı.
“Yavrum, kuzum, bu kaçıncı… Neden böyle şeyler yazıp arkadaşlarının çantalarına koyuyorsun? Bak sınıfta kimse seninle konuşmuyor artık, korkuyor çocuklar. Kaç kere okuldan atılmanı istedi veliler, ben durdum karşılarında. Ama benim gücüm de bir yere kadar yeter. Fatih arkadaşın mektubunu annesine okutmuş. Daha kırkı çıkmadı kocasının. Okurken bayılmış. Neden dalga geçiyorsun insanların acılarıyla? Tekrar yaşatıyorsun bu anları onlara?”
Çocuk kravatını ağzından çıkardı. Silgisini kayın ağacından yapılmış sırasına sürterken ağlamaklı sesiyle kekeledi:
“Dalga geçmek istemiyorum öğretmenim. Onları anlıyorum, onlarla konuşmak istiyorum.”
Kalecinin Penaltı Anındaki Endişesi | Peter Handke
Kalecinin penaltı anındaki endişesini Josef K.’nın fena bir şey yapmamış olmasına rağmen tutuklanması gibi düşünebilir miyiz? Josef K.’yı tutukladılar, Josef Bloch’u işten attılar ve hikaye başladı.
Bloch’un ilk dereceden erkek kardeşleri Josef K., Mersault veya Samsa gibi görünüyor. Burası zaten edebi/eleştirel külliyatın da biriktiği bir alan. Benim için zor alan. Onun yerine öznel olarak kurduğum bir uzak akrabalık oldu Bloch’un öyküsünü okurken.
Edebiyatta ve sinemada “dolaşan karakterler” en sevdiğim hikayelerden. Kentlerde ve kasabalarda gezinen, restoranlara, barlara, marketlere, dükkanlara, parklara, başkalarının evlerine girip çıkan, insanlarla konuşan, bazen de saatlerce boş boş yürüyen ve düşünen kahramanları anlatan hikayeler yaşamın sonsuz ihtimallerine kapı aralıyor. Les quatre cents coups (1959), Victoria (2015), Naked (1993), Cléo de 5 à 7 (1962), After Hours (1985) vb. filmler birbirinden çok bambaşka karakterlere ve hayata bakışlara sahip karakter içeriyor ama ortak yanları mekandaki süzülüşleri. Yeni Hayat’daki otobüs seyahatleri, Kürk Mantolu Madonna’nın takıntılı tutku hikayesinden çok Raif Efendi’nin sokaklarda dolaştığı kısımlar, Görünmez Kentler’deki ihtimaller, Baudlaire ve diğerleri…
Ana motivasyonları gezmek ve keşfetmek olan seyyahlar değil, başka yapacak bir şey bulamadığı için sıkıntıdan dolaşanlar, kafayı dağıtmak için, acıyı hafifletmek için dolaşan karakterler ve onların karşılaştıkları olaylar… Anlatının vardığı noktadan çok içindeki ayrıntılara ilgi duyduğum için, bu kahramanları ve olayları daha ilgi çekici buluyorum. İlla ki flaneur/flaneuse olmalarına da gerek yok karakterlerin. Bir karakter olmasına bile gerek yok.
Eski kaleci Bloch, bu karakter dizisine tepe noktasıdan eklendi. Romanın, oldukça “kuru” ve “kesintili”, karakterin sadece ne yaptığını ve ne düşündüğünü, duygularına hiç yer vermeden anlatan, bir yandan da “ifade edilemez olan”ın etrafında dolaşan bir üslubu var. Ayrıntı Yayınları’ndaki tanıtımda bu üsluba “‘boş’luğun üslubu” denilmiş, güzel söylenmiş. Bu boşluk, bir ağırlığı, anlamı, etkisi olan bir boşluk. Onun açtığı alanda Bloch’un endişelerini, yanlış anlamalarını, kararsızlıklarını, sonuçsuz çabalarını takip edip sonunda ortada kalıveriyoruz. Anlatımın kuruluğunun Bloch’u olduğu kadar okuyucuyu da özgürleştiren bir yanı var.
Öldürücü olan diğer yanının ise varoluşçuluğun olumsuz okumalarından olup, etik açıdan daha olumlu bakışlarla zenginleştirilebileceğini düşünüyorum (de Beauvoir’ın ekledikleri gibi). Bloch da, Mersault da cinayet işlemeseler, kendiliklerinden bir şey kaybetmezlerdi, yapmasalar daha iyi olurdu diyerek felsefeden pek anlamadığımı, aslında bu “varoluşçuluk” meselesini de çok bilmediğimi açık edip, cahilce bitiriyorum okur yorumumu. 🙂
Fear And Loathing In Rüzgarda Salınan Nilüfer
Neoliberalizmi Siktir Et – Simon Springer
Benim için Academia.edu adlı internet sitesinin birkaç anlamı, hayatımda işaretlediği birkaç nokta var.
Birincil olarak, lisans eğitimimi tamamladığımda, acaba “sosyal bilimler”de hayatıma devam edebilir miyim diyip Medya ve Kültürel Çalışmalar yüksek lisansı yapmaya başladığımı hatırlıyorum. O sıralar okumaları ve ikinci metinleri internette araştırırken karşıma çıkmıştı. Üye olmadığımda bulduğum metinleri indiremiyordum. Üye oldum, hepsini indirip, harddisk’e attım, 3%’ünü okudum.
O sıralar Simon Springer diye bir akademisyenin “Anarşist Coğrafyalar” diye kafamda çevirdiğim bir blog’unu bulmuştum. Academia.edu link’i vardı, Springer’i takip etmeye başladım. O gün bugündür mail kutuma birkaç ayda bir “Simon Springer uploaded a new paper” diye bir mail düşer. Açarım, ilgimi çeken bir konuysa okurum. Ortaokul-lisede zihnimde kurulan “coğrafya” imgesiyle, hayatta aklıma gelmeyecek meseleleri bizzat mekan üzerinden tartışmayı becermesi ilgimi çekmişti ilk. Zaten coğrafyanın, Batı’da (kent çalışmaları, mimarlık vb. ötesinde) sosyal bilimlerin bir alt başlığı olarak çalışıldığını da yine yüksek lisans sırasında Doreen Massey, Henri Lefebvre, David Harvey vb. metinleri üzerinden öğrenmiştim.
Neyse, akademiyle ilişkim ne yazıkki kalmadı. Ama hala Simon sağolsun, academia.edu bana mail atıyor. Bugün de beni gece gece güldürdü. Springer “Fuck Neoliberalism” diye harika bir metin yazmış. Bunu da Gürçim Yılmaz ve Nezihe Başak Ergin Türkçe’ye çevirmiş. Ben de okuyup güldüm, ne güzel atarlanmış dedim. Zizek’in Marx’dan alıntıladığı “önce trajedi, sonra fars” ifadesi aklıma geldi. Neoliberalizm üzerine onlarca makale yazdıktan sonra artık Springer de balatayı sıyırmış, mizahın gücüne inanmış. Neoliberalizm üzerine artık daha fazla detaylı incelemeler yapmaya, onu tanımlamaya çalışmaktan usandığını söylemiş. Olumsuzla oyalanmak yerine olumluyu kuralım gibi bir gaz-metin yazmış. Kısa bir alıntı yapıp sizi metne bağlıyorum.
“Bu sözcüğün beraberinde taşıdığı güçlü olanaklar, neoliberalizme karşı potansiyel bir meydan okuma sunuyor. Bu olanakları kazıyıp çıkarmak ve açmak için “neoliberalizmi siktir et” ifadesinin hangi anlamlara gelebileceği konusundaki nüansları takdir etmek gerekiyor. Beri yandan, nüansı da siktir et. Kieran Healy’nin (2016: 1) yakın zamanda tartıştığı üzere, “[nüans] tipik olarak, entelektüel açıdan ilginç, ampirik bakımdan üretken veya pratik olarak başarılı teorinin gelişimini engeller.” Böylelikle nüansı da fetişleştirmeden, ne düşündüğümün hızlıca üzerinden geçelim ve neoliberalizmi siktir etmeye öncelik verelim.”