”
Tütün Yaprakevi’nden kovulmama ben yeryüzündeki gözlemcilik görevimin daha iyi gerçekleşmesi için Tanrı’nın düzenlediği bir olay gözüyle bakıyordum.
Biriyle konuşur, ekmeğimi böler, çarşıda dolaşır, kadınlarla yatarken derlediğim gözlemlerin artık daha derin anlamları vardı.
Eskiden gözlemcilik, varlığıma ekli bir varlık durumdayken, şimdiler damarlarımda akmağa başlamış, etime, sinirlerime karışmıştı.
Tam bir özgürlük içinde olmak nesneler karşısındaki tutuma da yeni bir yeni bir yön verdi.
Önceleri kendimi, ya da karşımdakileri gözlerken, bu işin de bir gözlemi olabileceğini hesaba katmamıştım. Tütün Yaprakevi’nden ayrılmamın sinirlerime, gözlem gücüme kazandırdığı keskinlik beni gözlemlerin de gözlemi olabileceği düşüncesine götürdü.
Öyle oldu ki, ya kendimi, ya başkalarını gözlem altına alırken, gözlem altına alışımı da gözlemlemeğe başladım.
Bu buluşum gözlemlerime renk katmış, onların değerini bir kat daha artırmıştı.
Ama bununla da yetinmedim.
Bu kez de, kendi gözlemciliğimi, gözlem altına alışımı da gözlemlemeğe koyuldum.
Daha sonra, bu üçüncü gözlemin de gözlemini çıkarmağı denedim.
Her gözlemin gözlemini buldukça, o bulduğum gözlemin de gözlemine varmaktan kendimi alamıyordum.
Böylece, içiçe, sonsuza doğru, bir gözlemler zinciri belirmeğe başladı.
Buna, zamanla, o kadar alıştım ki, artık her yeni gözlemde, bunun hemen ikincisi, onuncu, otuzuncu, yüz otuzuncu gözlemini de araştırıyordum.
Bu davranışın karşısında bir gözlem hiçbir vakit sonuçlanamıyor, boyunca sonsuza doğru, gözlemlerin gözlemi durumunda uzayıp gidiyordu. Başka gözlemlere geçtiğim zaman ise, bir yandan yeni gözlemler biçimleniyor, bir yandan da eski gözlemlerin gözlemleri sürüp gidiyordu.
O duruma gelmiştim ki, içimde gözlemler, milyonlar, milyarlar ya da sonsuzu gösteren sayılarla yanyana duruyordu.
Bir hesap makinesinden, bir bilgisayardan hiç mi hiç başkalığım kalmamıştı. Boyuna çalışıyor, toplamlar, çıkarmalar, çarpmalar yapıyordum.
Bir gün, biraz dinlenebilmek, sinirlerime çingene keyfi ettirebilmek düşüncesiyle bu gözlemlerin gözlemlerine ara vermek isteyince korkuyla gördüm ki, benim bu işten dönmemin artık hiçbir yolu yoktur.
Sade o değil, gözlem yapmak ya da yapmamak da benim isteğime bağlı olmaktan çıkmıştır.
İçim, doymak nedir bilmeyen bir fırın gibi boyuna gözlem atıştırıyor, gözlemlere bana mısın demiyordu.
Bir gözlemi tek olarak da algılayamıyordum artık. Zaten yanaklarımla, omuzlarımla, kollarımla, ellerimle de gözlem yaptığım için, buna bir bakıma, olanak da yoktu.
Yeni bir gözlem derlediğim vakit, bu, içimde hemen on bin, yirmi bin, dört yüz bin çarpılıyordu.
Bir robot hâline geldiğimi, ayarımı yitirdiğimi seziyordum.
İçim dışım gözlem olmuştu.
Biraz sarsılsam, biraz coşsam, içimden binlerce, milyonlarca gözem döküyordu.
Bunun için otobüslerde, sinemalarda, kalabalık yerlerde çok dikkat ediyor, kimseyle sürtüşmemeye büyük bir özen gösteriyordum.
İskemleye oturur, yatağa girerken bile bedenimin sarsılmamasını sağlayacak hareketler yapıyor, kimi zaman yemek yemekten bile çekiniyordum.
Ama yine de cezvede üçlü bir çay tutmuşçasına kendimden memnundum.
Kendimi Harunreşit’ten daha zengin görüyor, kimsenin bu denli, bir gözlem koleksiyonunu elinde bulunduramıyacağını düşünerek esenlikten esenliğe konuyordum.
Bir gece yine bir evin penceresine burnumu dayamış, iki üç bin gözlem atıştırıyordum ki ensemde hiç de hoş olmayan bir laf patladı:
– Ne o, afyonuna cilâ mı veriyorsun?
Başımı döndürdüm, baktım mahalle bekçisi.
–Ne cilâsı görmüyor musun perdeler kapalı.
– Yarım saattır, perdenin kenarından içeri dikizliyordum ama.
– İçeriye değil, perdenin çiçeklerine bakıyordum.
– Sen onu benim külahıma yuttur. Bu seninkine bal gibi röntgencilik derler.
– Ne röntgenciliği? Dalga mı geçiyorsun? Ben içerdekileri tanımam bile.
– Röntgenci olmak için, tanıdıkları mı dikizlemek gerek?
– Tanımazsam, neyi dikizlediğimi anlayamam ki…
–Şinanay yavrum, şinanay. Sen bunları gel de bay komsere anlat.
Bekçiyle anlaşamayacağımı sezmiştim.
Alt tarafı, dünya sorunlarına çok küçük bir mazgal deliğinden bakan biriydi bu bekçi. Gözlemcilikten değil, dikizcilikten bile anlayamazdı.
Tartışmayı uzatmamak için:
– Yürü gidelim karakola.
Bekçi, belki, olay üzerine çokça durmayacaktı. Ama ben “Yürü gidelim” deyince bunu “açıkça göreve karışma” diye yorumladı. İçerlediğini belli edercesine:
– Yürü gidelim, diye yineledi.
Komseri karakolda bulamadık.
Masasına nöbetçi polislerden biri oturmuştu. Bizi görünce:
– Ne o, dedi, yine bir gece kuşu mu?
Polisin yüzüne öfkeli öfkeli baktım.
Bekçi:
– Bir röntgenci, şair bir röntgenci. Perdelerin çiçeklerini dikizliyormuş.
– Bay bekçi yanılıyor, dedim. Benim röntgencilikle bir ilgim yok.
Polis hiç oralı olmadı:
– Sen röntgenciliğin yasak olduğunu bilmiyor musun?
– Sayın bay polis, ben röntgenci değilim. Ben namuslu bir gözlemciyim.
– Röntgenciliğin namusla ilgisi olur mu be?
– Röntgenci değil efendim, gözlemciyim.
– Şimdiye kadar röntgencilikten hiç hüküm giydin mi?
– Sayın bay polis, ben gözlemci olduğumu söylüyorum, sizse röntgenciliğim üzerinde duruyorsunuz. Sizin o röntgenci dedikleriniz hasta insanlardır. Tıp dilince onlara skoptofilyak derler.
– Ne ayağı derler?
– Skoptofilyak. Bir gözlemcinin, bir röntgenciyle karşılaştırılması doğrusu beni üzer. Gözlemci bir filozoftur. Bir bilge, bir ahlâkçı, bir öğretmendir.
– Neler yumurtluyorsun be?
– Bana inanmanızı isterim sayın bay polis. Bir röntgenci seyrettiği şeyden, gözlemci ise seyretme işinden hoşlanan biridir.
– Sen insanı çıldırtırsın. Hem dikiz geçtiğini kabul ediyor, hem de röntgenci değilim diyorsun.
– Ben nesnel konuşuyorum bay polis. Bir gazeteci gibi davranmak istiyorum.
Polis memuru koltuğunda doğrulur gibi oldu:
– Gazeteci misin? Söylesene gazeteci olduğunu.
– Gazeteci değilim, ama gazeteci gibi davranmağa çalışıyorum.
Polis memuru rahatlamıştı:
– Yani kendine gazeteci süsü mü veriyorsun?
– Hayır, sadece gazeteciler gibi her şeyi görmeğe, her şeyi değerlendirmeye bakıyorum.
– Gazeteciler her şeyi görür, her şeyi bilir mi sanıyorsun sen yoksa? Onlar yazdıklarını hep bizden alırlar.
– Haklısınız efendim.
– Biz olmasak hiçbir gazete çıkmaz.
– Haklısınız efendim.
– Hani o cart curt öten başyazarlar var ya, biz haberleri bir keselim, alimallah onlar da süt gibi kesilirler.
– Haklısınız efendim.
Polis memuru birden durdu.
Söz tıkanıklığına uğramıştı sanki.
Bir iki derin nefes aldı, sonra da:
– Sen iyi bir delikanlıya benziyorsun.
– Sağolun efendim.
– Ahmet efendi, bu delikanlıdan şikâyetçi var mı?
Bekçi konuşmaların nereye yöneleceğini anlamak için gözlerini dört açmış bekliyordu. Polisin, bu delikanlıdan şikayetçi var mı sorusundan sonucu az çok kestirmeğe başlamış olmalı ki isteksiz, isteksiz:
– Yok ama…
dedi ve sonunu getiremedi.
– Ben sana kaç kez tembih ettim. Şikâyetçi yoksa suç da yoktur.
– Hem sonra, dikizlediğim söylenilen ev de bir şeye benzese bari.
Bekçi işin sonunu, artık iyice kestirmişti. Odadan çıkmak üzere kapıya doğru yürüdü. Polis memuru onu eşikte yakaladı:
– Ahmet efendi!
– Buyur!
– Bayın dikizlediği ev kimin?
– Taşıma şirketinde çalışan biri var, onun. Bir memur olacak.
– Memur mu? Bir memurun evi her zaman gözetlenebilir Ahmet Efendi. Bunun suç neresinde?
Sonra bana döndü:
– Buyur delikanlı, sen de gidebilirsin. Büyüklerden birinin evi olmadıktan sonra her evi istediğin zaman, istediğin biçimde dikizleyebilirsin.
”
Salâh Birsel, Dört Köşeli Üçgen, Sel Yayıncılık, 2016 [1985], 3. basım, s. 56-61.