yalpertem

“Her siyasal devrim bir dramdır, ama geleceği haber verilen bir teknik devrim bir dramdan daha fazla bir şeydir. Bilginin trajedisidir, bireysel ve kolektif bilgilerin Babil Kulesi’ndeki diller gibi birbirine karışmasıdır.

Esopos’un dili gibi Internet de, olabileceğin hem en iyisi hem de en kötüsüdür. Bir yandan sınırsız bir iletişimin ilerle­mesidir. Diğer yandan bir faciadır, sanal yolculuğun Titanic’i ile buzdağının bir gün mutlaka gerçekleşecek olan karşılaş­ması.

Tıpkı “Tarih’in sonu” gibi Soğuk Savaş sonrasında orta­ya çıkan bir “tekno-bilgisel” yanılsamanın meyvesi olan bu Internet ağının sibernetiği aslında bir teknikten ziyade bir sis­temdir. Bu, stratejik bir iletişim tekno-sistemidir. Bu tekno­sistemin beraberindeki sistemsel risk, küreselleşmenin ger­ekleşmesi halinde, yol açtığı zararları bir zincirleme reaksi­yona dönüştürecektir.

Bugün kısa zaman önce görülen Asya krizinin bölgesel olup olmadığı konusunda fikir yürütmek gereksiz. Eğer fi­nans piyasasının sibernetiği etkin bir biçimde küreselleşmiş olsaydı, 1997 sonbaharında yaşanan bu kriz gezegenin tümü­ne yayılacak ve tam bir ekonomik faciaya yol açacaktı.

Böylece, atom bombasından ve kırk yıl süren genel bir nükleer caydırmadan sonra bir enformasyon bombası patla­mıştır. Bu bomba nedeniyle yakın zaman içinde yeni bir cay­dırma, bu kez toplumsal bir caydırma söz konusu olacaktır. Ulusların toplumsal çekirdeğinin aşırı ısınmasını, hatta yarılmasını engelleme amaçlı “otomatik akım kesiciler” kullanıla­caktır.

Gerçekten de, telekomünikasyonun gerçek zamanlı küre­selleşmesiyle birlikte -ki Internet bu durumun vahşi bir mo­delidir- enformasyon devrimi bir sistemli ihbarcılık devrimi haline gelmektedir. Ortaya söylentiler ve kuşkulardan oluşan bir panik fenomeni çıkmakta, bu fenomen “hakikat”in ve do­layısıyla basın özgürlüğünün temelindeki meslek ahlakını yıkmaktadır. Bu durum lnternetin Clinton / Lewinsky dava­sındaki rolünde de görülmüştür: beyan veya ihbar edilen ol­guların hakikati hakkında şüpheler, haber kaynaklarının ve dolayısıyla kamuoyunun manipüle edilmesinin kontrolsüz şekilde artması. Bu öncü işaretler gerçek enformasyon devriminin aslında sanal dezenformasyon devrimi olduğunu, şu andaki tarihe gerçekten etki eden bir devrim olduğunu gös­termektedir.

Maddenin bileşenlerinin radyoaktifliği gibi enformasyo­nun bileşenlerinin interaktifliği de sessiz bir şekilde yayılarak çeşitli zararlara yol açmakta, genel bir kirlenmeye doğru git­mektedir.

Gerçek zamanda faaliyet gösteren ve birbirlerine etki eden aktörler, sibernetik telekomünikasyon devriminin tele­aktörleri belli bir ritmi harekete geçirmişlerdir. Bu teknik tempo, ülkelerin ve toplumların yerel zamanının tarihsel öne­mine egemen olmuştur. Bu durum yalnızca bir dünyasal za­manın lehine çalışmaktadır. Bu dünyasal zaman artık ulusla­rın tarihine değil, bir EVRENSEL ZAMAN POLİTİKASI soyutlamasına aittir. Enformasyon savaşı ilanı durumunda devreye girecek olan bazı genelkurmaylar dışında hiçbir siyasal temsilci bu politikadan sorumlu değildir.

Örneğin National Security Agency’nin (Ulusal Güvenlik Kurumu) Internet ağının geliştirilmesinin tarihindeki rolünün araştırmacılar tarafından örtbas edilmesini nasıl açıklayabiliriz?

Bugün ABD Dışişleri Bakanlığı’nın yeni küresel düzene karşı çıkanlara -şimdilik Irak’a- verilecek askeri cevapları otomatikleştirme isteğini nasıl değerlendirebiliriz?

Böylece siyasal partilerin temsili demokrasisini yenile­yeceği söylenen doğrudan (live) demokrasi için yapılan öz­gürlükçü propagandanın ardında bir otomatik demokrasi ideolojisi yatmaktadır. Bu otomatik demokraside tartışarak karar almanın yerine kamuoyu araştırması veya televizyon izleyici araştırması gibi bir “toplumsal otomatikleşme” geçecektir.

Kolektif akıl yürütmeye yer vermeyen bu refleks demok­rasisinde “seçim kampanyası” yerini şartlanmaya bırakacak­tır. Parti programlarının “sergileyici” niteliğinin yerini birey­sel davranışları koşullandırmaya dayanan “canavarlaştırıcı” bir nitelik alacaktır. Nitekim reklamcılık da uzun zamandır bu davranış kontrolünün parametrelerini test etmektedir.

Zaten bir atom savaşının elektromanyetik etkilerine da­yanacak şekilde tasarlanan Arpanet sistemine dayanan Inter­net de Körfez Savaşı’ndan bu yana bir evrensel reklamcılık iş­levi görmektedir. İlk olarak Internet tarafından reklamı yapı­lan bu sistemsel ürün özel olarak kimseyi ilgilendirmemekle birlikte, genel olarak herkesi ilgilendirmektedir.

Internet ağının ve on-line servislerin promosyonu eşi benzeri görülmemiş bir ideolojik bulaşma olgusudur. Internet promosyonunun pratik bir teknolojinin piyasaya sunulmasıy­la, bir taşıt aracının satılmasıyla veya herhangi bir iletişim aracıyla (radyo, televizyon) ilgisi yoktur. Burada şimdiye kadar “barış zamanında” hiç denenmemiş bir şey denenmek­te, en büyük kamuoyu dönüştürme operasyonu düzenlenmek­tedir. Bu operasyon ulusların kültürünü olduğu kadar kolek­tif zekayı da hiçe saymaktadır.

Bu nokta her tür aşırılığın, örneğin Çoktaraflı Yatırım Anlaşması gibi önerilerin veya “Atlantik Ötesi Serbest Tica­ret” projesinin kaynağıdır.

Bu küreselleştirici kampanyalar info war -enformasyon savaşı- lehine çalışan Amerikan propagandasıyla neredeyse aynı yoğunluktadır. Nitekim Pentagon da Soğuk Savaş’ın bi­timinden bu yana askeri işlerde devrim üzerine çalışmaktadır.

Ancak Interneti ve gelecekteki enformasyon otoyollarını tam olarak anlayabilmek için Internetin interaktif boyutunu ve hakiki bir KARŞILAŞTIRMALI REKLAMCILIĞIN ortaya çıkışını unutmamak gerekir. Bu karşılaştırmalı reklamcılık şu ya da bu ürünün üstünlüğünü övmek yerine ticari rakibi suç­lamak yoluna gitmekte, tüketicilerin konumlarını ve ihtiyat­lılıklannı küçümseyerek onların direncini kırmaya çalışmak­tadır.

Metaları satın alan kimselerin meşru meraklarını tatmin etmekle yetinmeyen reklam ajansları artık rakiplerinin sim­gesel ölümünü gerçekleştirmeye çalışmaktadırlar… Avrupa Parlamentosu da işte bu nedenle “sistemli karalama kampan­yalarına” karşı mücadele edecek yasalar çıkarma kararı al­mıştır.(37)

Aynca Internet ağını gelecekte onun yerini almayı amaç­layan teknik evrimden de ayıramayız. Gelecek on yılda analog enformasyonun yerini tüm bilgi kaynaklarının dijitalleşmesine bırakması hedeflenmektedir.

Sayısal olan, görsel-işitsel ortamın tüm alanlarına yayıldığı için Avrupa Birliği Teknolojik Birleşme Üzerine Yeşil Ki­tap hakkında çalışmaktadır.

Bu raporu hazırlayanlara göre tek bir teknolojinin -sa­yısal teknolojinin- farklı yerlerde (telefon, televizyon, bil­gisayar) kullanılması sonucunda görsel-işitsel araçların kullanımı da değişecek, telekomünikasyonda olduğu gibi bu araçlar da piyasa kanunlarına bağımlı hale gelecekler.

Kollarını her yana uzatan bu birleşmenin ikinci bir veç­hesi de Intemeti kapsamaktadır. Amerikan kaynaklı bu şebe­kede her şey serbest olduğuna göre, şebeke gelecekte de hu­kuki olarak yalnızca ABb’ye ait olacaktır.

Böylece hiç farkında olmadan bir tür İMGELER KRİZİNE doğru gitmekteyiz.

İkonlar arasındaki rekabet göze göz dişe diş ilkesine gö­re sürmektedir. Dünya ölçeğinde geniş bir pazara gidilen bu dönemde her şey gibi küreselleşen bu rekabet, ikonlar üzerin­den işleyen enformasyonun zamansallık rejimini istikrarsız hale getiriyor.

Ekrana karşı ekranın savaştığı bu dönemde ev bilgisaya­rının terminali ile televizyonun monitörü, küresel algı piya­sasına egemen olmak için çarpışmaktadır. Bu piyasanın kontrolü yakın gelecekte hem etik hem de estetik açıdan yep­yeni bir çağın kapılarını açacaktır.”

(37) Mayıs l 998’de Adam Lisowski tarafından kurulan kadın moda­sı kanalı Fashion TV, The Walt Disney Company’yi karalayıcı söylenti­ler nedeniyle mahkemeye verdi. Rakip bir moda kanalı açmayı planla­yan Disney, “Fashion TV ortakları ve müşterileri nezdinde bir karalama kampanyası” başlatmıştı. Bkz. Le Nouvel Observateur, 30 Mayıs 1998, televizyon eki.

Paul Virilio, Enformasyon Bombası, Metis Yayınları, çev. Kaya Şahin, 2003 [1998], s. 104-8.